Nobel mükafatı Sahibi İqtisadçısının Böhrana Qarşı 7 Təklifi

Nobel mükafatı sahibi məşhur ABŞ-lı iqtisadçı Cozef Stiglitz, qlobal böhranın təsirlərinin qarşısında ‘islahat gərəyini müdafiə edərkən yeni bir ‘mali arxitekturanın təsis edilməsini təklif etdi. Onun 7 təklifi:

Nobel mükafatı sahibi məşhur ABŞlı iqtisadçı Cozef Stiglitz, qlobal böhranın təsirlərinin qarşısında ‘islahat gərəyini müdafiə edərkən yeni bir ‘mali arxitekturanın təsis edilməsini təklif etdi. Kolumbiya Universiteti professoru Stiglitz, The Guardian qəzetində çıxan məqaləsində, "İslahat lazımlı. İslahat havada. Müvəffəqiyyətsiz olma lüksümüz yox. Önümüzdəki vəzifə, yeni bir mali arxitektura təsis etməkdir. Əgər bacara bilməzsək, bunun ən böyük ağrısı, dünyanın ön yoxsul ölkələri hiss edəcək" xəbərdarlığını etdi.

ABŞda mortgage bazarında başlayan mali böhranın qlobal bir resesyona çevrildiyini ifadə edən Stiglitz, bu il qlobal iqtisadiyyatın yüzdə 1.5 kiçiləcəyini, bunun 1929 böhranından bu yana ən pis performans olduğuna işarə etdi.

Böhran qlobal, tədbir milli ola bilməz.

Cozef Stiglitz, başçılıq etdiyi, BMTnın beynəlxalq pul və mali sistemi islahatı üçün mütəxəssislər komissiyasın tərəfindən ön hesabatını nümayiş etdiyinə diqqət çəkdiyi məqaləsində, bu çərçivədə 2009-cu ildə 2007-ci ilə görə 30 milyon insan daha işsiz olacağını, bu ədədin 50 milyonu tapa biləcəyini, tədbirlərin alınmaması halında inkişaf etməkdə olan ölkələrdə 200 milyon insanın yoxsulluğa süründürüləcəyi xəbərdarlığı edildiyini qeyd etdi.

Stiglitz, qlobal bir böhran olmasına qarşı tədbirlərin milli hökumətlər tərəfindən alındığını, D20 qrupu üzvü ölkələrdən 17-nin, noyabr ayında Vaşinqtonda keçirilən yığıncaqda əksinə söz vermələrinə baxmayaraq mühafizəkar tədbirlərə müraciət etdiyini söylədi.

Cozef Stiglitz, məqaləsinə son verərkən "Şərq Asiya böhranından sonra yeni bir qlobal mali arxitekturadan danışılırdı. Ancaq qlobal iqtisadiyyat yığışdı və islahat təcili sol idi. Bu daha ciddi bir böhrandır. Daha uzun sürəcək. Ümid edək ki bu dəfə dərsi öyrənəcəyik" deyə yazdı.

Stiglitz, bir silsilə təklif də etdi. Stiglitzin təklifləri xülasəylə belə:

1 İnkişaf etmiş ölkələr, canlandırma xərcləməsinin 1%-i qarşılamalı.

2 Çətinliklərlə qarşı-qarşıya olan ölkələrə dəstək məqsədiylə dərhal IMF yeni xüsusi çəkmə haqqları çıxarmalı.

3 Təmin ediləcək IMF dəstəyi, xərcləmələrdəki kəsilmə və faiz nisbətlərinin yüksəldilməsi kimi alışılmış tələbləri ehtiva etməməli.

4 IMF, qaynaq təmin edən və borc alan ölkələrin səslərinin daha yaxşı eşidiləcəyi, yeni bir kredit asanlığını təsis etməli.

5 Daha yaxşı qaydalar lazımdır. İslahatlar kosmetik ola bilməz və mali sektorun kənarına getməli.

6 Qlobal bir iqtisadi koordinasiya şurası yaradılmalı. Şura yalnız iqtisadi siyasəti deyil eyni zamanda qlobal təşkilati tənzimləmələrdəki əskiklikləri təyin etməli və həllər mülahizəli. Məsələn, yeni bir qlobal mali təşkil edici təşkilat ilə qlobal rəqabət quruluna ehtiyac var. Başda borc olmaq üzrə, inkişaf etməkdə olan ölkələrin qarşılaşdığı risklərin daha yaxşı idarə olunması yollarına ehtiyac var.

7 Yeni bir qlobal ehtiyat sistemi də lazımdır. Dolların ehtiyat pulu olduğu mövcud sistem köhnəldi. Dollar da oynaq oldu. Gələcəkdəki enflasyonist risklərə bağlı qayğılar var.

ANKA