Qlobal Maliyyə Böhranı

Qlobal mali krizisin təsirlərini yüngülləşdirmək məqsədiylə başda ABŞ, Almaniya, Fransa və İngiltərə olmaq üzrə bir çox ölkə 100 milyardlarla dollar qaynaq ayırdı. Keçən il, ''ciddi pul ya da kredit qıtlığı'' ifadəsiylə gündəmə gələn qlobal kredit krizisi, son zamanlarda ABŞda bəzi bankların müflisləşməsi və hökumətin bəzi maliyyə quruluşlarına əl qoyması, Avropa, Orta Şərq, Cənub Asiya və Asya-Pasifikdə də bənzər problemlərlə qarşılaşılması səbəbiylə artıq dünya gündəminin ana mövzusu halına gəldi.Qlobal mali krizisin təsirlərini yüngülləşdirmək məqsədiylə başda ABŞ, Almaniya, Fransa və İngiltərə olmaq üzrə bir çox ölkə 100 milyardlarla dollar qaynaq ayırdı.Avropa Mərkəz Bankı (AMB), İngiltərə Mərkəz Bankı və İsveçrə Mərkəz Bankı 13 Oktyabrda, donmuş pul bazarlarını həll etmək məqsədiylə sabit faizli sərhədsiz qısa vədəli dollar krediti təmin edəcəyini açıqladı.Ayrıca bir neçə Avropa ölkəsi eyni gün maliyyə təşkilatları qorumaq üçün sərmayə dəstəyi təmin edəcəklərini və banklar arası kreditlərə zəmanət verməyi planladıqlarını bildirdi.Beynəlxalq Pul Fondu da (IMF), kredit krizisindən təsirlənmiş ölkələrə, ilk olaraq 1990-cı ildəki Asiya maliyyə krizisində istifadə edilən təcili fond mexanizmini istifadə edərək kredit verməyə hazır olduğunu ifadə etdi.ABŞ Mərkəz Bankı (Fed) və AMB ilə İngiltərə, Kanada, İsveç və İsveçrə mərkəz bankları 8 Oktyabrda, krizisin qabağına kəçmək məqsədiylə görülməmiş bir addım ataraq eşgüdüm içində faiz nisbətlərini yüzdə 0,5 bal endirdi.Qlobal mali krizisdən dünyanın bir çox bölgəsi təsirləndi.ABŞ: Krizisin ən çox zərər verdiyi ABŞda, Xəzinə, Konqressin təsdiqlədiyi 700 milyard dollarlıq qurtarma planını dərhal tətbiq etmək istəyir. Xəzinə ayrıca JP Morgan Chase, Goldman Sachs və Bank of New York Mellon banklarının da arasında ol/tapıldığı banklara 250 milyard dollar sərmayə nasosla vurmağı planlayır. ARGENTİNA: Argentina hökuməti, krizisin təsirlərini azaltmaq məqsədiylə, işsizliyin artmasının qabağına kəçmək üçün iş adamları və peşələrlə razılaşma, idxalata yüksək vergi, xarici ticarətə maneə və pul vahidi pesonun dəyərinin düşməsi kimi bir silsilə/serial tədbir al/götürməyi planlayır.BRAZİLİYA: Braziliya Mərkəz Bankı, pulunu sabitliyə qovuşdurmaq və əvvəlki həftələrdəki itkinlərinin bəzilərini geri al/götürmək üçün kurs ehtiyatlarını satmağı davam etdirir. Bank ehtiyatları üzərindəki limitləri yüngülləşdirən bank, 10 milyard dollar krediti sərbəst buraxdı. KANADA: Kanada Mərkəz Bankı, 8 Oktyabrda digər mərkəz banklarıyla bərabər/yoldaş motivim içərisində faiz nisbətini yüzdə 0,5 azaldaraq yüzdə 2,5ə çəkdi. Maliyyə Naziri Jim Flaherty, 10 Oktyabrda ölkənin əhəmiyyətli bankları və hökumətin sahib olduğu Kanada Mortgage və İqamətgah Təşkilatı arasında 21 milyard dollar dəyərində varlıq dəyişməs(n)i açıqlamışdı. Kanada Mərkəz Bankı da üç gün sonra maliyyə sistemə likidite təmin edəcəyini bildirdi.MEKSİKA: Dövlət Başçısı Felipe Calderon, iqtisadiyyatı dəstəkləmək məqsədiylə infrastruktur və enerji proyektlərinə 4,4 milyard dolan xərcləməyi təklif etdi. Mərkəz Bankı ABŞ dolları qarşısında dəyər itirən pul vahidi pesoyu dəstəkləmək üçün 8,9 milyard dollar satdı. AVSTRİYA: Avstriya Baş naziri Alfred Gusenbauer, dünən çətin vəziyyətdəki banklara 85 milyard Euroya (114 milyard dollar) qədər dəstək verəcəklərini, ayrıca hökumətlərinin 15 milyard Avro (20 milyard dollar) daha dəstəyə hazır olduğunu ifadə etdi. Ayrıca hökumət 1 Oktyabrdan etibarən Avstriya banklardakı haqqlara tam zəmanət verdiyini açıqladı. BELÇİKA: Dövlət, banklardakı haqq zəmanətini 20 min Eurodan 100 min Avroya çıxardı.Ölkənin ən böyük bankçılıq qrupu Hücumçu idisən Belçika və Lüksemburq vahidləri ilə birlikdə ''ən sağlam parçası'' Hollandiya vahidləri, Fransanın ən böyük bankı BNP Paribasın oldu. Hücumçu idisən ABN Amrodakı hissələri isə Hollandiya hökumətin tərəfindən satın alındı. DANİMARKA: Danimarka parlamenti, banklardakı haqqlara limitsiz zəmanət verən krizis planını təsdiqlədi. ESTONYA: Hökumət, banklarda haqqlara verilən zəmanəti digər Avropa Birliyi üzvlərinə paralel olaraq 50 min Euroya çıxardı. FRANSA: Fransa Respublika başçısı Nicolas Sarkozy, hökumətin çətin vəziyyətdəki banklar arasındakı kredit alverində 320 milyard Euroya qədər zəmanət verəcəyini, yenə çətin vəziyyətdəki bankların sərmayə ardırımı üçün isə 40 milyard Avro ayıracağını bildirdi. Ayrıca nazirlər kabineti çətin vəziyyətdəki banklara vaxt keçirmədən kömək edəcək və fond ayıracaq xüsusi bir mexanizmin qurulması üçün hazırlanan qanun qanununa təsdiq verdi. Qanun qanunu bu həftə içində məclis və senatda səs veriləcək.ALMANİYA: Almaniya Baş naziri Angela Merkelin ''maliyyə bazar sabitlik fondu'' qurulmasını əhatə edən bank qurtarma paketi nazirlər kabinetin tərəfindən təsdiqləndi. Cəmi 500 milyard Avro olan paketin 400 milyard Euroluk qisimi banklar üçün zəmanətlərdən, 80 milyard Euroluk qisimi bankların sərmayələndirilməsindən və 20 milyard Euroluk qisimi isə zəmanətlərin dəstəklənilməsindən meydana gəlir. Pul, yeni yaradılan ''maliyyə bazar sabitlik fonduna transfer ediləcək və banklar gələcək ilin sonuna qədər bu fonddan faydalana biləcək. Almaniya hökuməti, əmlak bazarında ölkənin ikinci böyük kredit təmin edicisi Hypo Real Estatenin qurtarılması üçün cəmi 50 milyard Euroluk qurtarma planını qəbul edərkən, üst idarəçisi də istefa verdi. YUNANISTAN: Yunanıstanda hökumət 3 Oktyabrda vətəndaşlarının banklardakı bütün haqqlarına tam zəmanət verdiyini, ancaq bunun siyasi təəhhüd olduğunu çünki ölkənin bankçılıq sisteminin risk altında olmadığını bildirdi.MACARISTAN: Hökumət, banklardakı haqq zəmanətini 67 min dollara çıxardı. Macarıstan Ticarət Bankı, kurs krediti al/götürmək istəyənlərə kredit verməyi dondurdu. Beynəlxalq Pul Fondu (IMF), tarixində ilk dəfə qlobal mali krizis səbəbiylə bazarlarında böyük nəşr/təzyiq müşahidə edilən Macarıstanın son günlərdə al/götürdüyü tədbirləri gücləndirmək üçün maliyyə və texniki dəstək paketi üçün hərəkətə keçdi.İSLANDİYA: Krizisin ən çox təsir etdiyi ölkələrdən biri olan İslandiyada hökumət, ölkənin üç böyük bankına əl qoydu. Birja, 3 əməliyyat günü üst üstə bağlanıldı. Bu gün yenidən açılan birja qısa bir müddət sonra yüzdə 76 nisbətində dəyər itirdi. Rusiyanın İslandiyanın kurs ehtiyatlarını destelemek üçün 5 milyard dollar kredit verəcəyi bildirdi. İRLANDİYA: İrlandiya banklardakı haqqlara tam zəmanət verən ilk hökumət oldu, ölkədəki 6 bankdakı haqqlar 2 il müddətlə zəmanət altına alındı. İTALİYA: İtaliyada da qurtarma planı təsdiqləndi. İtaliya Maliyyə Naziri Giulio Trementi, planın məbləğinin ''lazım olduğu qədər'' olduğunu, bənzər tədbirlər alan/sahə ölkələr kimi müəyyən bir təsisat ayrılmadığını ifadə etdi. İtaliyada hökumət banklardakı haqqlara 103 min Euroya qədər zəmanət verərkən, banklardakı hissələrin dövlət tərəfindən satın alınaraq sərmayə müsbətiminin dəstəklənilməsinə də qərar verdi. HOLLANDİYA: Hökumət, maliyyə şirkətlərini qorumaq üçün 20 milyard Euroluk bir fond qurulacağını açıqladı. Ölkə banklarındakı haqqlar 100 min Euroya qədər qoruma altına alındı. NORVEÇ: Mərkəz bankı, bazardakı likiditeyi artırmağa köməkçi olmaq üçün 55 milyard dollar enjekte etdi. PORTUQALİYA: Hökumət, banklardakı haqqları zəmanət altına aldı və likiditeyi artırmaq üçün bazara 20 milyard Avro (27 milyard dollar) verdi. RUSİYA: Rusiyada parlamentin üst qanadı Federasiya Şuras(n)ı, Xarici İqtisadi əlaqələr Bankına (Vnesheconombank) 1,3 trilyon ruble (50 milyard dollar) ödəməyi ehtiva edən qadağanı təsdiqlədi. Rusiya Dövlət Başçısı Dimitriy Medvedev krizisdən ən çox təsirlənən bankçılıq sektorunun yaralarının sarılması üçün 36 milyard dollarlıq əlavə kredit təmin edilməsini qərarlaşdırdı. İSPANİYA: İspaniya, bank kreditləri üçün bu il 100 milyard Avro zəmanət edəcək. Bu il sonuna qədər İspaniya banklarının kredit əməliyyatları zəmanət altına alınacaq, ayrıca zəmanət İspaniyadakı bəzi xarici bankların şöbələrindəki əməliyyatları da əhatə edə biləcək. Hökumət, maliyyə quruluşları sabitliyə qovuşdurmaq üçün 30 milyard Euroluk (40 milyard dollar) bir fond yaradılmasına qərar verdi. Ayrıca, banklardakı haqq zəmanəti 20 min Eurodan 100 min Euroya çıxarıldı. İSVEÇ: Maliyyə Naziri Anders Borg, maliyyə sistemi qorumaq üçün əhatəli tədbirlər açıqlayacaqlarını, ancaq banklara likidite enjekte etməyə gərək olmadığına inandıqlarını söylədi. Borg, bu ay banklardakı haqq zəmanət miqdarının 500 min krona (70 min dollar) çıxarıldığını, ancaq daha da çox artırmağı düşündüklərini bildirdi. Mərkəz Bankı da bankçılıq sisteminə dəstəyini artıraraq 80 milyard kron (11,3 milyard dollar) və kreditlər üçün də 10 milyard dollar verəcəyini açıqladı. İSVEÇRƏ: İqtisadiyyat Naziri Doris Leuthard, hökumətin, milyardlarla dollar zərəri olan ölkənin iki böyük bankı UBS və Credit Suisse Groupun batmasını maneə törətmək üçün bir ''təcili vəziyyət planının'' olduğunu söylədi. Hökumət, bu an 30 min İsveç Frangı (26 min dollar) olan haqq zəmanətinin də yüksəldilməsini planlayır. İNGİLTƏRƏ: Ölkədə 3 böyük bankın qurtarılması üçün plan açıqlandı. Royal Bank of Scotland, HBOS və Lloyds TSBin dövlət zəmanətli hissə satışı etməsinə, hissələrdən alınmayan hissəsinin şəxsən dövlətin satın almasına qərar verildi. Bu əməliyyatların xərci isə dövlətə 37 milyard dollara düşərkən, dövlət bu üç bankın rəhbərliklərini doğrudan üstlənmək ya da əksəriyyət hissələrinə sahib olmaq vəziyyətində qala biləcək. Royal Bank of Scotland, 20 milyard sterlinqlik hissə satışa çıxardacaq, bu hissələrin 5 milyard sterlinqlik hissəs(n)i dövlət tərəfindən dərhal satın alınacaq. HBOS və Lloyds TSB plan çərçivəsində lazım olduğu qədər hissəni satışa çıxarda biləcək. Çətin vəziyyətdəki 4. böyük İngilis bankı Barclays isə sərmayəsini 6,5 milyard ətrafında artırmağı planlayır. Kənar yandan, hökumət maliyyə bazarlar və bank kreditləri üçün əlavə 450 milyard Avro qaynağın istifadə edilə biləcəyini ifadə etdi.AVSTRALİYA: Baş nazir Kevin Rudd, iqtisadiyyata 7,4 milyard dollar nasosla vuracağını söylədi. Mərkəz Bankı faiz nisbətini yüzdə 1 azaldaraq yüzdə 6a çəkdi. Hökumət, gələcək üç il boyunca bütün bank haqqlarını zəmanət altına alacağını bildirdi.ÇİN: Çin Mərkəz Bankı da digər mərkəz bankları kimi faiz nisbətində endirimə gedərək, faiz nisbətini yüzdə 0,27 azaltdı. HONG KONG VƏ TAYVAN: Hong Kong və Tayvan mərkəz bankları da faiz nisbətlərini endirərək, digər ölkələrlə birlikdə hərəkət etdi.YAPONİYA: Baş nazir Taro Aso, parlamentin alt qanadı 18 milyard dollarlıq iqtisadiyyat təşviq planını təsdiqlədikdən sonra belə ölkənin iqtisadiyyatının dəstəklənilməsi üçün daha çox işə ehtiyac olduğunu söylədi. Yaponiya Mərkəz Bankı bankçılıq sisteminə 45,5 milyard dollar dəstək verdi. YENİ ZELLANDİYA: Hökumət haqqlara iki illiyinə zəmanət verməyi planlayır. CƏNUBİ KOREYA: Mərkəz Bankı faiz nisbətlərini kəsdi və pul vahidi wonu dəstəkləmək üçün kurs bazarına müdaxilələrini davam etdirir. Təşkil edici təşkilatlar bazarda fərziyyəs(n)i azaltmaq üçün müxtəlif tədbirlər açıqladı.ƏRƏB ÖLKƏLƏRİ: Ərəb ölkələrindəki birjalar ciddi nisbətdə dəyər itirdi. Ancaq iqtisadçılar neftin yaratdığı zənginlik səbəbiylə bölgədə böyümənin davam etməsini gözləyirlər.Səudiyyə ərəbistanı Mərkəz Bankı (SAMA) 12 Oktyabrda son iki ildə ilk dəfə faiz nisbətini endirdi. Birləşmiş Ərəb Əmrlikləri (BAE), bu gün bankçılıq sektoruna 19 milyard dollar təcili fond nasosla vuracağını bildirdi.HİNDİSTAN: Mərkəz Bankı pul vahidi rupeenin dəyər itirməsi və birjanın sürətlə düşməsi səbəbiylə pul bazarlarına 12,2 milyard dollar vermək üçün hərəkətə keçdi. Ayrıca 12 Oktyabrda faiz nisbətini 150 əsas bal endirərək yüzdə 7,5ə çəkdi.